Eğitimde çocuğun güçlü yönlerine mi zayıf yönlerine mi odaklanılmalı?

Akademik Başarı

Çocuğun akademik başarısını yükseltmek adına, çocuğu iyi ve doğru şekilde tanıyıp güçlü ve zayıf yönlerinin keşfedilmesi büyük önem taşımaktadır.

Akademik yaşamını kolaylaştırmanın yanı sıra, çocuğun sosyal ve duygusal yaşamını zenginleştirmek için de, çocuğun güçlü ve zayıf yönlerinin farkında oluşu, önemli rol oynamaktadır. Bu faktörü farklı boyutlarıyla incelemek bireyi tanıma, yöneltme ve yerleştirme amaçlı rehberlik hizmetleri için önemlidir.

Günümüz eğitim hayatında sınavlar öğrenciler için, akademik yükselmenin önemli bir parçası durumundadır. Bu sebeple de, öğrenciler erken yaşlarından itibaren sınavların getirdiği, eğitsel hazırlanma yükünü taşımaya çalışmaktadır. Erkenden başlayan bu eğitsel hazırlık sürecinde izlenen stratejiler, sergilenen bilişsel tutumlar öğrenciyi ve akademik başarısını önemli derecede etkilemektedir.

Öğrencinin eğitsel hazırlanma sürecinde, en büyük kaynağı kendisidir.  Öğrenci kendisine dair oluşan bilinçte güçlü ve zayıf yanlarının ne kadar farkındaysa ve farkındalık oluşturacak bir eğitim olanağına sahipse, doğru orantıda akademik başarısını arttırma imkanı bulacaktır.

Hovvard Gardner‘in Çoklu Zeka Teorisi’ne göre; zekanın tek bir yapıdan meydana gelmediğini ve insanların birbirinden bağımsız, en az yedi ayrı zekaya sahip olduğunu ve bunların zaman içinde geliştirilebileceği savunulmaktadır.

Çoklu Zeka Teorisi

1. Sözel / dilbilimsel zeka
2. Mantıksal / matematiksel zeka
3. Müziksel zeka
4. Uzaysal / görsel zeka
5. Bedensel / duyusal zeka
6. Bireyler arası zeka
7. Bireysel zekadır.

Her çocuğun yine aynı konuları ancak farklı yollarla öğrenecekleri, birey merkezli bir eğitim sürdürüldüğünde, her öğrencinin kendi çizgisini bulabilecek, kendini daha iyi hissedebilecek ve belki de topluma daha faydalı birer birey olabilecektir. 

Klasik terapi yaklaşımları, bireylerin sorunlarını gidermeye odaklıyken, pozitif psikoterapi bireylerin güçlü yönlerini geliştirerek iyi oluşu artırmayı hedeflemektedir. Pozitif psikoloji farklı kaynaklarda şöyle tanımlanmaktadır; Pozitif kişisel özellikler ve hayat kalitesini iyileştiren aynı zamanda hayat kısır ve anlamsız geldiğinde bireyi patolojilerden koruyan pozitif kurumların bilimi.

Bu bağlamda pozitif psikoloji çalışmaları insanın olumsuz yönlerini de dikkate alarak “iyi oluş”u artıracak erdemler, kişilik özellikleri ve yeteneklerin tespit edilerek, geliştirilmesine odaklanan klinik ve bilimsel bir girişimdir. Akademik başarısının artışı planlanan bir öğrencinin, güçlü yanlarına odaklanmak iyi oluşunu da pekiştirecektir.

Eğitim alanında kullanılan yeni yaklaşımlardan biri olan, Güçlü Yön Temelli Yaklaşımı’na göre ise öğrencilerin yetenek temaları belirlenir, sahip oldukları yetenek temalarını bilgi ve becerilerle geliştirerek güce dönüştürmelerinde, kendilerine rehberlik edilir.

Kendi hayatlarında bu güçlü yönlerini kullandıkları alanlar, onlarla beraber bulunur. Böylece öğrencilere bu niteliklerini eğitim başta olmak üzere, hayatın her alanında uygulamaya koyma alışkanlığı kazandırılmaya çalışılır. Özetle Güçlü Yön Temelli Yaklaşım’a göre de öğrencinin güçlü yanlarına odaklanmak hayatının birden fazla alanında destekleyici olacaktır.

Pozitif psikoloji kuramının ışığında, çoklu zeka teorisinin terimleri dikkate alınarak, son zamanlarda yeni yeni uygulamaya alınmış olan, Güçlü Yön Temelli Yaklaşım uygulamaları ile, çocuk, kendinde mevcut olanı keşfetme ve kullanmayı öğrenme yolunda olacaktır.

Bunun sonucunda öğrenciler özgüven sahibi, yeterli, çalışmalarında bir amacı olan öğrencilere dönüşmeye başlayacaktır. Ancak bu uygulamaların gerçekleştirilmesinden öğrenci merkezli eğitim şeklinin benimsenmesi şarttır.

Etkin öğrenme için, farklı zeka türlerine hitap eden araç ve yöntemler ile öğrenci daha kolay öğrenirken, diğer taraftan da güçlü olmadığı yönlerini geliştirme imkanına sahip olabilir. Çoklu zeka teoremi odaklı verilen eğitim öğrencinin güçlü yanlarını parlatırken zayıf yanlarını da iyileştirmesine olanak sağlayacaktır.

Çocuğun güçlü olduğu öğrenme yöntemini keşfetmek ve uygun araçlarla etkin öğrenmeyi sağlamak, öğretmen ve ailenin önemli görevlerindendir. Rehberlik çalışmalarında alınan, aile desteği çalışma verimini arttırıcı önemli faktörlerdendir.

Ailenin çocuğunneleri yapmayı sevdiğini bilmesi, neleri daha rahat ve kolay yapıyor olduğunu görmesi, iyi yaptığı kısımları geliştirmesi, daha da iyisini yapması için onu teşvik edip, ona yardım etmesi yine çocuğun eğitsel gelişimini olumlu yönde etkileyecektir.

Çocuğun güçlü yönlerini keşfetmekte zorlanan ve somut veri arayışında olan uzmanlar ve aileler Gallup Örgütü tarafından yayımlanan yeteneklerin, belirlenmesi için en sık kullanılan Güç bulucu ölçeğine başvurabilirler. 177 maddeden oluşan web tabanlı bir değerlendirme anketi olan, bu ölçek son zamanlarda oldukça yaygın bir araçtır.

Bireylerin zayıf yönlerine değil de, güçlü yönlerine odaklanmanın eğitim açısından olumlu sonuçları vardır.

Öncelikle, öğrenciler kendi yetenekleri ve güçlü yönlerinin olduğunu ve bu niteliklerinin eğitimlerinde dikkate alındığını bildiklerinde özgüvenleri artacaktır. Özgüven ise akademik başarı üzerinde, olumlu etkisi olan faktörlerden biridir. Kişinin kendisini bilmesinin bir kontrol hissine ve psikolojik sağlamlık için gerekli olan, olumlu duygulara yol açtığını göstermiştir.

Bunlara ek olarak, araştırmalar, yetersizliklerine veya zayıf yönlerine odaklanan bireylerin, en iyi olasılıkla, vasat bir performans göstermelerine karşın, yeteneklerine öncelik veren ve yeteneklerini geliştiren bireylerin, nispeten daha iyi hatta mükemmellik düzeyinde, performans gösterdiklerini ortaya çıkmıştır.

Eğitim ortamına girdiklerinde eğitim sürecine, tamamen sıfırdan değil de sahip oldukları güçlü yönler sayesinde, daha ileri bir aşamadan başlayabileceklerini, yani “kovalarının tamamen boş olmadığını” ve eğitim sürecini nispeten daha kolay yürütebileceklerini bilmeleri öğrencileri motive edecektir.

Güdülenmiş öğrenciler de başarıya daha kolay ulaşacaklardır. Öğrenciler kendilerini eğitim sürecinde, daha ileriye taşıyacak yeteneklere sahip olduklarını bildiklerinde, olumlu sonuçlar elde etmek için hedefe, daha kolay kilitlenecekler ve sürecin gereklerini daha istekli olarak yerine getireceklerdir.

Bu tutum ve davranışları, onların başarı olasılığını artıracak ve elde edilen başarı, yeni başarılara ulaşmayı kolaylaştırıcı bir faktör olacaktır. Güçlü yön perspektifi, bir görme stratejisi, kendinde mevcut olanı keşfetme ve kullanmayı öğrenme yoludur.  İnsanlara seçtikleri yolda ilerlemeleri için ihtiyaç duyduklarının çoğuna zaten sahip olduklarını anlamalarında yardımcı olur.

Özge Özgül
Rehber Öğretmen
Bornova Sınav Kurs Merkezi