Tarih dersinde kolay ezberleme yöntemleri nelerdir?

Tarih dersi nasıl akılda kalır?

Tarih; bütün hareketlerimizde bize ışık tutan ve ilerisini daha iyi görmemize yardım eden bir bilim dalıdır. Tarih, insanoğlunun hayat akışına ait hadiseleri zaman, yer, isim bildirerek, özellikle bunların meydana gelişiyle, yok oluşlarını objektif sebep ve kanunları açıklayarak anlatan bilim dalıdır. Genelde insanlığın özelde ise milletin hafızası olarak nitelendirilen “tarih”in önemi, geleceği kuşatan gençliğin yönlendirilmesi konusunda da karşımıza çıkar.

Tarih biliminin öneminin yanı sıra okullarda işlenen tarih dersinin öğrencilerimize nasıl sevdirileceği ve öğrencilerimizde nasıl kalıcı öğrenme sağlanacağı da önemli bir merak konusudur. Burada önemli olan en hassas nokta hiç kuşkusuz “ilgi” konusudur. Evet ilgi tüm dersler için geçerlidir. Fakat özellikle tarih dersi için ezberden öteye geçmek itiyorsanız derse olan ilginizi maksimuma çıkarmanız gerekiyor. Çünkü insanoğlu öncelikle ilgi duyduğu alanlara yönelim göstermektedir. Her bir öğrencinin tarihin konusu ile ilgili mutlaka kendisinden bir parça bulabileceği ilgi alanına ait konular vardır ve bunu keşfetmek tarihe yapılacak yolculukta bizlere iyi bir rehber olacaktır.

Tarih dersine karşı ilgi ve hazırbulunuşluk düzeyinin artırılmasıyla aslında tarihe yapılan yolculukta uzun ve zahmetli olarak görülen birçok engeli de aşmış olduğumuzu fark edeceğiz. Bunu söylememin en önemli sebebi şu: “Tarihi ve tarih dersini seviyor musunuz?” sorusuna çevremizdeki birçok kişinin “Sevmiyorum.” ya da “Çok sıkıcı.” şeklinde cevaplarıyla karşılaşmanın beni olduğu kadar birçok tarih sevdalısını da üzdüğünden eminim. Peki karşımızda duran, kocaman bir sorun haline gelen bu problemi nasıl çözeceğiz? Tekrar başa dönerek söyleyebilirim ki bu sorunu ortadan kaldıracak ilk ve etkili yöntem “ilgi” olacaktır!

Tarihe, tarih dersine karşı ön yargıları kırmak mümkün. Kendi ilgi ve yetenekleriniz doğrultusunda mutlaka size hitap eden bir tarihi konu ya da bir olayı bulacaksınız. Eğer biz bu konuya samimiyetle yaklaşırsak inanın tarihin bizlere yaşatacağı serüven ve merak duygusu bambaşka olacaktır. Şu ana kadar yazımızdan etkilenip “tarihi ve tarih dersini kara listeden çıkarmaya karar vermiş” sevgili okurlarımız ve öğrencilerimiz bana özellikle şu soruyu sorar gibisiniz: “Acaba tarih dersine nasıl çalışmalıyım? Burada dikkat etmem gereken önemli noktalar neler olabilir?”

Bu konu aslında başlı başına bir tez konusudur ve üzerinde dikkatle araştırma yapılması gerekir. Çünkü ülkemizde öğretim yöntem ve tekniklerinin uygulanması konusunda eskisi gibi tekdüze ve ezber mantığından çok öğrenciyi kuşatan, onu merkeze alan, derste dinleyici olmaktan çok öğrencilerimizi sürece dahil eden, merkeze alan hatta yaparak yaşayarak öğrenme fırsatı sunan yapılandırmacı eğitim anlayışın hakim olması ve bunun birçok okulda tarih dersinde ve birçok branş dersinde kullanılması eğitim kalitesinin artmasına, tarihe olan ilgi ve sevginin yükselmesine inanılmaz katkı sağlayacaktır.

Aslında dikkat edilmesi gereken bir başka kritik konu kıymetli tarih öğretmenlerimizin dersi planlarken geçmişte yaşanmış olaylar ile ilgili günümüzdeki benzer olaylar arasında bağlantının kurması, güncel olaylar ile ilişkilendirilmesidir. Çünkü güncel hayatta karşılaşılan bir durumu kolaylıkla benimseyen öğrenci geçmiş ile daha kolay bağlantı kurabilecek ve konuya karşı güdülenmesi istekli hale gelecektir. Tabii tüm  bunları yaparken daha kalıcı öğrenmeyi sağlamak etkili  ve verimli ders çalışabilmek için derslerimizde mutlaka “tarihsel empati” kavramını hayatımıza sokmamız gerekmektedir. 

Empati ile geçmişte yaşanmış olayların nedenlerinin ve olumlu ya da olumsuz sonuçlarının kavranmasının da bizlere çok fazla yardımcı olduğunu biliyoruz. Kendinizi tarihi karakterin yerine koyun: Siz olsaydınız ne yapardınız? Bu soru bile o dönemde yaşanan gelişmelerin kavranmasında sizlere büyük destek sağlayacaktır.

Tarih dersinde ders çalışma konusunda dikkat edilmesi gereken önemli uygulamalardan biri de not alma tekniğini doğru kullanmaktır. Ders esnasında tüm söylenenleri yazmak oldukça yorucu olacaktır. Bunun için daha çok neden – sonuç ilişkisi içinde önemli görülen yerlerin notunun tutulması ve bunların belli aralıklarda tekrar edilmesi gerekir. Bu arada not tutarken belli başlı önemli konuları bütün halinde kodlamalar yapmak sınavlarda da bizlere resmen hayat verecektir. Mesela I. Balkan Savaşı’nda Osmanlı devletine karşı savaş ilan eden Balkan ülkelerinin hangileri olduğunu aklımızda tutmamız zor olacaktır. Bunun yerine YAKOBS kodlaması ile “Y= YUNANİSTAN, AK= Karadağ, O= Osmanlı, B= Bulgaristan, S= Sırbistan” devletlerinin isimlerini kolayca kodlayarak bu bilgiyi kalıcı ve eğlenceli hale getirebilirsiniz.

Son olarak tarih dersinde lütfen ezber yapmaktan kaçının; çünkü ezberleyerek ileride ne olduğunu hatırlama noktasında zorluk yaşayabilirsiniz. Bunun yerine öğrenmeyi tercih edin. Konuları hikayeci anlayışla düşünmek kafamızda böyle bir kurgu oluşturmak bilgilerin uzun süreli belleğe kaydedilmesine ve sınav sürecinde bilginin kolaylıkla hatırlanmasına katkı sağlayacaktır.

“Tarihini bilmeyen millet yok olmaya mahkumdur.” sözü ile Mustafa Kemal Atatürk tarihin milletimiz için ne kadar önemli olduğunu çok açık bir şekilde ortaya koymuştur. Tarih bir milletin ortak hafızası olduğu için geleceğe yön vermek istiyorsak geçmişimize, tarihimize ve milli kültürümüze sahip çıkarak geleceğimizi garanti altına alabiliriz.

Ufuk Yazılıtaş
Tarih Öğretmeni
Karşıyaka Sınav Koleji