Paragraf sorularında okuduğunu doğru anlamak için nelere dikkat edilmeli?

Üniversitede iyi bir bölümü kazanmak için yalnızca paragraf sorularını ya da yalnızca dil bilgisi sorularını yapmak yeterli değildir. Ancak soru sayısı olarak bakıldığında paragrafın önemi ortadadır. YKS sınavında paragraf sorularını anlamak ve en doğru şekilde yapmak için de bazı kurallar ve ön hazırlıklar gereklidir.

“Nasıl olsa okuduğunu anlama sorusu, çalışmasak da olur.” mantığıyla hareket etmemeliyiz. Taktik olarak iyi hazırlanmış bir futbol takımının antrenman yapmazsa başarılı olması mümkün değildir. Paragraf çözmek de böyledir. Paragraf çözme taktiklerini ezbere bilsek de antrenman yapmazsak, yani soru çözmezsek başarılı olmamız mümkün değildir.

TYT’deki Türkçe sorularında yıllara göre konu dağılımı şu şekilde:

Konu adı	2016	2017	2018	2019	2020	2021
Sözcükte anlam	3	3	3	4	1	5
Cümlede anlam	7	7	7	3	6	3
Paragraf	22	22	22	21	26	25
Ses bilgisi	1	3	3	1	0	1
Dil bilgisi	3	1	1	7	3	2
Yazım kuralları	1	2	2	2	2	2
Noktalama işaretleri	1	1	1	2	2	2
Anlatım bozukluğu	2	1	1	0	0	0
TOPLAM	40	40	40	40	40	40

Bu tablodan da anlaşıldığı gibi TYT’de en çok soru çıkan konu paragraf konusudur. Sözcükte anlam ve cümlede anlam sorularının da okuma anlamaya dayalı ve uzun sorular olduğunu bildiğimizden onları da işin içine kattığımızda bu sayı ortalama 28-33 arasındadır.

Paragrafta başarılı olmak için dikkat etmemiz gerek bazı adımlar vardır. Bunlara göz atalım:

Önceden getirilen okuma alışkanlığı

• Her öğrencinin kendine göre bir anlama yeteneği vardır. Bu anlama yeteneği önceden ne kadar kitap okuduğumuz ya da paragraf sorusu çözdüğümüze göre değişir. Okuma alışkanlığı edinmek kendimize yapabileceğimiz en büyük iyiliktir. Kitap okuma yalnızca Türkçe sorularında değil diğer derslerdeki başarımızın da artmasını sağlayacaktır.
• Peki, ne tür kitaplar okumalıyız? Öncelikle YKS başarısı olarak düşünürsek düşünceye dayalı metinler okumalıyız. Paragraf sorularının çoğu deneme ve makale metinlerinden alınan parçalardan oluşmaktadır. Bu tarz metinleri okuduğunuzda göreceksiniz paragrafı daha hızlı ve doğru anlamaya başlayacaksınız.

Paragrafa nasıl yaklaşmalıyız?

• İster paragraf ister diğer sorular olsun öncelikle soru kökünü çok dikkatli okumalı ve anlamalıyız.
• Soru kökünde “ulaşılamaz, değinilmemiştir, çıkarılamaz” v.b. şekilde olumsuz soru kökleri varsa bunların altı çizili olacaktır. Buna çok dikkat etmeliyiz. Basit gibi görünse de her deneme çıkışında kendinizde ya da arkadaşlarınızda “Ben onu yanlış okumuşum.” şeklinde serzenişler görmüşsünüzdür.
• Eğer şıklar kısa ise ya da soru kökü olumsuz ise (çıkarılamaz v.b.) şıkları da önceden okumak faydalı olacaktır.
• Uzun paragraflardan korkmamalıyız. Uzun paragraflar diğerlerinden daha kolaydır.
• İlk ve son cümlelere dikkat etmeliyiz. Özellikle son cümlelerde ana düşünce bulunur. İlk cümleler ise konu cümleleri olabilir.
• “Böylelikle, bu nedenle, bu yüzden” v.b. sözcüklerden sonra önemli bir cümle gelecektir. Bu cümle de sorunun türüne göre işimize yarayacaktır.
• Paragrafta okuduğumuz kısımlara işaret koymak ya da okuduğumuz yerin anlamını bir sözcükle yanına yazmak da oldukça etkilidir.

Şimdi bazı soru tiplerine bakalım:

• “Hangisi kendinden önceki yargının gerekçesidir?” gibi sorularda bir cümlenin başına “çünkü” sözcüğünü getirdiğimizde anlamlı oluyorsa o cümle kendinden önceki cümlenin gerekçesi, yani nedeni olmaktadır.
• “Hangisi bir paragrafın giriş cümlesi olabilir?” gibi sorularda şuna dikkat etmeliyiz: Eğer bir cümle içinde “bunun gibi, de” ifadeleri varsa ya da kendinden önce başka bir şey anlatılmış anlamı veren cümlelerse bu cümleler bir paragrafın giriş cümlesi olamaz. Bir paragrafın giriş cümlesi kendinden önce bir cümle varmış hissi uyandırmamalıdır.
• “Hangisi vurgulanmıştır?” tarzındaki sorular bir paragrafın ana düşüncesini sormaktadır. Genellikle ana düşünce son cümlededir.
• “Hangisinin üzerinde durulmuştur?” tarzındaki sorular bir paragrafın konusunu sormaktadır. Konu kısaca paragrafta neyden bahsedildiğidir. Konu özellikle ilk cümlelerde bulunur.
• “Kesin olarak çıkarılabilecek yargı hangisidir?” sorularında verilen bilginin dışına çıkmamalıyız. Nesnel bir şekilde yaklaşıp paragrafta verilen şeyi şıklarda aramalıyız. Yorum katmamalıyız.
• Aynı şekilde “İki paragrafın birleştirilmiş hali?” sorularında da sadece yukarıda verilen iki cümleyi birleştirmeliyiz. Aslında tek yapılması gereken iki cümleyi dışarıdan hiçbir şey almadan ve cümleden bir şeyler atmadan birleştirmektir.

Görüldüğü gibi bunlar işin taktik kısmı. Ancak önceden de dediğimiz gibi iyi bir taktik, antrenman olmadan hiçbir işe yaramaz. Bu nedenle düzenli olarak paragraf sorusu çözmeliyiz. Paragrafa başlarken konsantre olmalıyız. Dakika tutarak kendimizi denemeliyiz. Göreceksiniz düzenli çalışmanın sonunda artık 40- 50 paragraf sorusu çözmek sizi yormayacak ve sıkmayacak. Böylelikle başarılı olacaksınız.

Çünkü çalışmanın açamayacağı bir kapı yoktur!

Volkan KARDEŞ
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni
Buca Sınav Kurs Merkezi