Okul öncesi rehberlik hizmetleri nelerdir?

Okul öncesi dönemde verilen eğitim, çocuğun gelişimi sürecinde çok önemlidir. Rehberlik hizmetleri, çocukların bu dönemdeki gelişimlerini desteklemede büyük önem taşır. Okul öncesi dönemi rehberlik hizmetlerinin temel amacı çocuğun bütünsel gelişimine katkı sağlamaktır.

Okul öncesi dönemde verilen rehberlik hizmetlerinin amaçları şöyle özetlenebilir:

• Çocuğun kendini tanıması ve kabul etmesi.
• Benlik kavramını oluşturması ve sosyalleşmesi.
• Okula uyumunun sağlanması.
• Çocuğun ilgi ve yeteneklerini keşfetmesinin sağlanması.
• Problem çözme becerilerinin geliştirilmesi.
• Çocuğun okulu sevmesi.
• Çocuğun ilköğretime geçeceği zamanki hazırbulunuşluluğunun belirlenmesi.
• Ailelere rehberlik hizmeti verilmesi.

Rehberlik hizmetleri, koruyucu, önleyici ve krize müdahale hizmetlerini de içerir ve planlı-programlı bir şekilde uygulanması gerekir.

Okul öncesi dönem çocukları için rehberlik programlarında yer alması gereken özellikler şunlardır:

• Sosyal ve duygusal gelişimini destekleme.
• Bağımsız düşünmesini cesaretlendirme.
• İletişim becerilerini geliştirme.
• Kendini kontrol yeterliğini destekleme.
• Kişiye özel ruhsal, sosyal ve fiziksel ihtiyaçlarını tanımlama.
• Farklılıklara ve diğerlerinin haklarına saygı bilincini geliştirme.
• Yaratıcılığı ve estetik algıyı destekleme.
• Fiziksel, zihinsel, duygusal özelliklerini tanıma.
• Ailedeki yerinin farkında olma.
• İş birliği davranışları göstererek başkaları ile etkileşimde bulunma.
• Uygun olan ve olmayan dokunuşlar arasındaki farkı bilme.
• Olumlu – olumsuz duygu yaratan durumları ve bu duygularla başa çıkma yollarını bilme.
• Hata yapmanın öğrenmenin parçası olduğunu bilme.

Okul öncesi rehberlik programı yedi yeterlik alanından oluşur. Bunlar:

1- Okula ve çevreye uyum

Okula uyum, okul öncesi dönemde çok önemlidir. Okul açılmadan önce, okulun açıldığı ilk haftalar ve daha sonraki haftalarda yapılacak etkinlikleri kapsar. Uyum sürecinde öncelikle çocuğa okulun farklı ortamlarını ve çalışanlarını tanıtmak, çocuğun sınıf arkadaşları ile kaynaşmasını sağlamak, çocukların okulu ve sınıfı benimsemelerini kolaylaştırmak için sınıfları düzenlemek ve gerekli görülürse aileleri de okul veya sınıf ortamına davet etmek önemlidir. Okul açılmadan bir hafta öncesinde çocukların okula başlaması ve okulu tanıması uyum sürecini kolaylaştırır. Okula uyum sürecinde okula yeni başlayan çocukların özelliklerini öğrenmek ve buna göre hareket etmek, riskli durumların farkında olunması ve etkili uyum programları oluşturmak açısından yarar sağlar.

2- Eğitsel gelişim

Motor beceriler

Okul öncesi dönem fiziksel ve motor gelişim açısından oldukça önemlidir; zira küçük yaşlarda alışkanlık kazanmak daha kolaydır. Her çocuğun psikomotor becerilerinin gelişim hızı ve beceri düzeyi birbirinden farklıdır. Aile ve öğretmenlerden beklenen çocuklar arasındaki kıyaslamalardan uzak durmak ve teknolojik araçlarla vakit geçirmek yerine çocuğu fiziksel aktiviteyi içeren etkinliklere yöneltmektir. Çocuğun bir spor alanında başarılı olmaması, sportif yeteneği olmadığı anlamına gelmez, henüz kendi ilgi ve yeteneklerine uygun bir sportif alan bulamadığı anlamına gelir. Okul öncesi dönemde motor becerileri geliştirmek için yapılabilecekler etkinlikler arasında makasla kesme, ipe boncuk dizme, oyun hamuruyla oynama, jimnastik hareketleri içeren oyunlar oynama, koşma, sıçrama, yüzme, dans etme, ip atlama gibi etkinlikler vardır. Bunun yanında çocukların arkadaşlarıyla oynayabilecekleri oyunlar arasında köşe kapmaca, balonu yere düşürmeme, bowling, yağ satarım bal satarım gibi oyunlar yer almaktadır.

Dil becerileri

Okul öncesi dönemde dil gelişimini desteklemek çok önemlidir. Dil gelişimi bireysel özellikler, aile, çevre, kültür gibi birçok özellikten etkilenebilir. Çocuğun dil gelişimini desteklemek için, çocukla kurulan iletişimde sözcük sayısının ve çeşidinin fazla olması, televizyon-tablet gibi teknolojik araçların kısıtlı kullanılması ve bunun yerine aile içi iletişimin arttırılması, metin veya masal okunması ve üzerine tartışılması etkilidir.

Bilişsel beceriler

Okuldaki eğitimsel faaliyetlerin işleyişi ve öğrencilere sunulan akademik ve psiko-eğitimsel hizmetlerin çeşitliliği ve etkililiği çok önemlidir. Çocukların gelişim özelliklerinin ve ihtiyaçlarının dikkate alınması gereklidir. Dans yarışmaları, yetenek köşelerinin oluşturulması, kelime oyunları, yaş düzeyine uygun film gösterimleri etkili olabilir.

-Akademik beceriler: Gelişim dönemine uygun olarak uygun eğitimin verilmesi son derece önemli ve geliştirici etkiye sahiptir.

3- Kendini kabul

Çocukların kendilerini olduğu gibi kabul etmeleri, kendilerine kendileri oldukları için değer vermeleri ve önemli olduklarını hissetmeleri önemlidir. Çocukların kendilerini kabullenmelerini sağlamak için ailenin ve öğretmenlerin yapabilecekleri şöyledir:

-Çocuğun dile getirdiklerini duymak istemek, bunu ona fark ettirmek.

-Çocuğa vakit ayırmak fakat vakit yoksa bunu ona uygun bir dille iletmek.

-Çocukla duygu ve düşünceler konusunda ortak bir noktaya varılmasa bile onu kabul etmek.

-Çocuğun problem çözme yeteneğine güvenmek ve çözebileceği problemlerle karşı karşıya getirmek.

-Çocuğun olumsuz duygularını içe atmasına izin vermemek, anlatmasına ve dinlenildiğinin farkına varmasını sağlamak.

-Çocuğun bir birey olduğunu kabul etmek ve farklı özellikler taşıdığını kabullenmektir.

4- Kişilerarası ilişkiler

Çocuğun ilk sosyal ilişkileri aile ile başlar. Çocuğun ailesi ile ilişkileri, anne-baba arasındaki ilişkiler, bunun çocuğa ne şekilde yansıtıldığı ve ebeveyn tutumları çocuğun kişilerarası ilişkilerinin gelişiminde önemli rol oynar. Aynı zamanda okul öncesi dönemde edindiği arkadaşlıklar ve öğretmenleriyle kurduğu iletişimde son derece önemlidir.

5- Aile ve toplum

Çocuğun ailesi ve içinde bulunduğu toplum, çocuğun fiziksel, cinsel, beyin, bilişsel, dil, ahlak, kişilik, sosyal ve duygusal olmak üzerine bütün gelişim alanlarını etkiler.

6- Güvenlik ve sağlıklı hayat

Çocuğa güvende olduğunun hissettirilmesi, uygun bakım verilmesi, sağlık imkânı sunulması, hijyenine, diş sağlığına, mahremiyet eğitimine dikkat edilmesi önemlidir.

7- Mesleki gelişim

• Okul öncesi dönemde mesleki gelişimi desteklemek için yapılabilecekler:
• Meslekleri tanıtmaya başlama.
• Mesleklerin gerekli ve önemli olduğu bilgisini kazandırma.
• Tüm mesleklere yönelik olumlu tutum geliştirmelerini sağlama.
• Mesleğin belli bir eğitimle kazanıldığını anlamalarını sağlama.
• İlgilerini fark etmeye başlama.

Bu yeterlik alanlarının verimini artırmak için, okul yöneticilerinden, okul rehber öğretmeninden, ana sınıfı öğretmeninden ve çocuğun velisinden beklenen görevler vardır.

Okul yönetiminden beklentiler

Okul müdürleri, rehber öğretmen, okul öncesi öğretmeni ve veliler arasındaki uyumlu çalışmayı destekler, istenen fiziki ortamın hazırlanmasını ve uygulamalar sırasında ortaya çıkabilecek olan sorunların giderilmesini sağlar.

Okul rehber öğretmeninden beklentiler

Rehber öğretmeni, rehberlik programını hazırlar, okul öncesi öğretmenleri programı uygularken destek olur ve dönüt verir. Rehberlik etkinliklerinde gereken malzeme ve ölçme araçlarını sağlar, rehberlik etkinliklerinin hangi zamanlarda yapıldığını takip eder, programın değerlendirmesini yapar, eksiklikleri belirler ve gerekli tedbirlerin alınmasını sağlar. Son olarak rehber öğretmenlerden okul yönetimi, okul öncesi öğretmenleri ve veliler arasında iş birliği sağlaması, velileri program konusunda bilgilendirmesi de beklenir.

Okul öncesi eğitimi öğretmeninden beklentiler

Okul öncesi öğretmeni, rehberlikle ilgili uygulamalarını çocuklara davranış, yetenek ve değer kazandırmayı sağlayacak yaşantılar sunacak şekilde planlamalıdır. Bu uygulamalar devam ederken öğretmen çocukların kendilerini ifade edebilmelerine imkân vermelidir. Çocuklara kazandırılmak istenen beceriler için pekiştireçler vermesi ve model olması beklenir. Ek olarak çocukların gelişimini takip etmesi beklenir.

Veliden beklentiler

Ailelerin çocuklarına model olmaları çok önemlidir. Ailelerden okuldaki rehberlik uygulamaları için çocuğun gelişimi hakkında bilgi vermeleri, değerlendirme yapılırken okula destek sağlamaları ve okuldaki rehberlik faaliyetlerine katılım göstermeleri beklenir.

Okul öncesi eğitimde öğretmen-çocuk-rehber öğretmen (psikolojik danışman) ve ebeveynler arasında iş birliğine dayalı ve pozitif bir ilişkinin kuruması rehberlik hizmetlerinin amacına ulaşması açısından oldukça önemlidir.

Buket Özcan
Rehber Öğretmen
Buca Sınav Koleji